ΕΡΙΝΥΕΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ......!!!!!!!

Ποιες ήταν αλήθεια οι Ερινύες; Πόσοι από εμάς έχουμε αναρωτηθεί; Μύθος ή πραγματικότητα; Μια ευφυής μυθική εικόνα των αρχαίων προγόνων μας ή μια πραγματικότητα  

Α. Στη Θεογονία του Ησίοδου (στ.178-185) μαθαίνουμε ότι οι Ερινύες ήταν μυθικές χθόνιες ή αλλιώς υποχθόνιες θεότητες, δηλαδή θεότητες που είχαν σχέση με τον κάτω κόσμο ή τη Χθόνα (= Γη), εξ ου και ο χαρακτηρισμός υποχθόνιες. Οι Ερινύες κυνηγούσαν όσους είχαν διαρπάξει εγκλήματα που έθιγαν την ηθική και φυσική τάξη των πραγμάτων. Οι Ερινύες, σύμφωνα με τον Ησίοδο, γεννήθηκαν από το αίμα που έσταξε η πληγή του Ουρανού, προκειμένου να εκδικηθεί ο ίδιος τον ακρωτηριασμό του από τον γιο του τον Κρόνο.

[ὃ δ᾽ ἐκ λοχεοῖο πάις ὠρέξατο χειρὶ

σκαιῇ, δεξιτερῇ δὲ πελώριον ἔλλαβεν ἅρπην

μακρὴν καρχαρόδοντα, φίλου δ᾽ ἀπὸ μήδεα πατρὸς

ἐσσυμένως ἤμησε, πάλιν δ᾽ ἔρριψε φέρεσθαι

ἐξοπίσω· τὰ μὲν οὔ τι ἐτώσια ἔκφυγε χειρός·

ὅσσαι γὰρ ῥαθάμιγγες ἀπέσσυθεν αἱματόεσσαι,

πάσας δέξατο Γαῖα· περιπλομένων δ᾽ ἐνιαυτῶν

γείνατ᾽ Ἐρινῦς τε κρατερὰς μεγάλους τε Γίγαντας,]

Άλλοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι Ερινύες ήταν κόρες του Άδη και της Περσεφό­νης, ενώ ο Αισχύλος τις θεωρεί κόρες της Νύχτας και ο Σοφοκλής κόρες της Γης και του Σκότους.

Ο ακριβής αριθμός τους ποικίλει, δεδομένου του ότι ο Όμηρος δεν αναφέρει καθόλου τον αριθμό τους, μεταγενέστερα ο Αισχύλος εισάγει ολόκληρο χορό Ερινύων, ενώ ο Ευριπίδης, σ΄ένα δράμα του, αναφέρει τρεις, με ονόματα που έδωσαν και μεταγενέστεροι, όπως ο λατίνος ποιητής Πόπλιος Βεργίλιος Μάρων (Publius Vergilius Maro, 70 π.Χ. – 19 π.Χ.), γνωστός και ως Βεργίλιος, ο οποίος αναφέρει, συγκεκριμένα, τρεις (3), όπως, ακριβώς, τις προσωποποίησε και τις χαρακτήρισε ο Ευριπίδης: την Αληκτώ που συνιστά τον ανθρωπομορφισμό της οργής και της μανίας (αυτήν που τίπο­τα δεν την καταπραΰνει), την Μέγαιρα που συνιστά τον ανθρωπομορφισμό του μίσους και του φθόνου (αυτήν που εκδικείται, το πνεύμα του μίσους) και την Τισιφόνη που συνιστά τον ανθρωπομορφισμό της εκδίκησης του φόνου (αυτήν που εκδικείται τους φόνους).

Αναφορά στις Ερινύες γίνεται ακόμα και στα Ομηρικά Έπη, όπου στην Ιλιάδα, ακόμα και ο θεός Άρης καταδιώκεται από τις Ερινύες, επειδή βοήθησε τους Τρώες, αντίθε­τα προς την επιθυμία της μητέρας του Ήρας. Παρόμοια απειλή υπήρχε και για τον Τη­λέμαχο σε περίπτωση που έδιωχνε την Πη­νελόπη από το πατρικό σπίτι. Στη Μυθολογία η μητέρα του Μελέαγρου, Αλθαία, επικαλείται τις Ερινύες κατά του γιου της, που είχε σκοτώσει τ’ αδέλφια της. Οι Ερινύες, εκδικούνταν αμείλικτα το έγκλημα της πατροκτονίας (γονεοκτονίας), το οποίο, ως θέμα, απασχόλησε και τους αρχαίους τραγικούς ποιητές, ιδιαίτερα στους μύθους του Ορέστη και του Οιδίποδα. Οι συμφορές του Οιδίποδα προέρχονται από το γεγονός ότι άθελα του, είχε κα­ταστεί ένοχος απέναντι στους γονείς του. Σε έτερο μύθο, η Μέγαιρα, μαστίγωσε τόσο πολύ τις γυναίκες της αρχαίας Νύσας, ώσπου τρε­λάθηκαν και σκότωσαν τα παιδιά τους.

Οι Ερινύες, ωστόσο, ήταν γνωστές και ως Ευμένιδες και με αυτήν την ονομασία αναφέρονται στην τρίτη τραγωδία της τριλογίας του Αισχύλου Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), η οποία φέρει αυτήν την ονομασία. Στην εν λόγω τραγωδία οι Ερινύες κυνηγούν ανηλεώς τον Ορέστη, τον υιό του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας για τη δολοφονία της μητέρας του, την οποία ο ίδιος διέπραξε, για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του από την μητέρα του και τον ξάδερφο του Αγαμέμνονα Αίγισθο.

Η μεταμόρφωση των Ερινύων από αμείλικτες και στυγερές θεότητες σε Ευμενίδες, δηλαδή σε ευεργετικές θεότητες που θεωρούνταν προστάτιδες των ξένων και των επαιτών, συντελούνταν μόνο στην περίπτωση που οι άνθρωποι τηρούσαν με ευλάβεια του Νόμους του Σύμπαντος. Οι Ευμενίδες φρόντιζαν 1ον για την απομάκρυνση από τους ανθρώπους ή από τις χώρες των καταστροφών, των ασθενειών, των κινδύνων και των φυσικών καταστροφών (ανομβρία, σφοδροί – βλαβεροί άνεμοι) και 2ον για την ευημερία όλων, την υγεία, την ευφορία, την ηρεμία και την κοινωνική γαλήνη.

Η περιγραφή της εμφάνισης των Ερινύων αποτυπώνει τον κυριαρχικό και αυστηρό ρόλο τους. Άσχημες, τρομακτικές και απωθητικές…
Η όψη τους ήταν μαύρη και το βλέμμα τους διαπεραστικό, ενώ φίδια ήταν τυλιγμένα στα κεφάλια τους και ανακατωμένα με τα μαλλιά τους. Η περιγραφή της εικόνας τους ομοιάζει στη μέδουσα Γοργό, την οποία σκότωσε ο μυθικός ήρωας Περσέας και της οποίας η ασχήμια ήταν τόσο μεγάλη, ώστε όποιος την κοιτούσε στο πρόσωπο πέτρωνε αμέσως.

Οι Ερινύες ήταν φτερωτές, είχαν μελανό δέρμα, φορούσαν μαύρες εσθήτες, τα μάτια τους πετούσαν σπίθες, ενώ από την εκπνοή τους έβγαινε καταστρεπτικό πύρ… Με αυτόν τον τρόπο, σκορπούσαν, στο πέ­ρασμα τους, διάφορες ασθένειες και εμπόδι­ζαν ακόμη και τα φυτά ν’ αναπτυχθούν.

Κατοικούσαν στην χώρα του Άδη, στον κάτω κόσμο, εκεί όπου και αναλάμβαναν την εκτέλεση των ποινών, τις οποίες επέβαλαν οι κριτές του Άδη και της Δίκης στους ανθρώπους, ακόμα και πέραν του τάφου τους γι’ αυτό, στις περιπτώσεις των φόνων, αποκαλούνταν ως θεότητες «Επίκουροι της Δίκης». Σε ορισμένες απεικονίσεις οι Ερινύες φέρουν στα χέρια τους αναμμένες δάδες για να διαλύουν το σκοτάδι που βοηθά ή συγκαλύπτει τα διαπραχθέντα εγκλήματα, καθώς, επίσης, μαστίγιο φιδοφόρο ως όπλο κατά των δραστών. Στη μέση τους φέρουν ζώνη, δίνοντας την όψη Μαινάδων (νύμφες συντρόφισσες του θεού Διόνυσου) και γι’ αυτό, επίσης, ονομάζονταν και «Βάκχες τoυ Άδη». Οι  Ερινύες ήταν, ουσιαστικά, φτερωτοί δαίμονες που καταδίωκαν τον στόχο τους πετώντας, ενώ είχαν φυσιογνωμικές ομοιότητες με τις υπόλοιπες υποχθόνιες θεότητες τις Κήρες και τις Άρπυες. Κυρίως, όμως, είχαν την δυνα­τότητα να μεταμορφώνονται γρήγορα και συχνά.

Έργο των Ερινυών ήταν η καταδίωξη των ενόχων, ειδικά όλων όσων δεν είχαν τηρήσει τις υποχρεώσεις που υπαγορεύει η οικογενει­ακή μέριμνα, η οποία αφορά την αγάπη των γονέων απέναντι στα παιδιά, όπως και το αντίστροφο. Επίσης, οι Ερινύες τι­μωρούσαν και καταδίωκαν με μανία όλους όσους είχαν διαπράξει φόνο, όσους ήταν κυριευμένοι από μίσος και κακία, όσους ήταν επίορκοι ή δόλιοι. Σε κάθε περίπτωση, τιμωρούσαν όλες τις αντίθετες πρά­ξεις προς τη φυσική τάξη και αρμονία του κόσμου. Έφταναν, μάλιστα, στο σημείο να τιμωρούν αυτούς που άρπαζαν τους νεοσσούς απ’ τις φωλιές των πτηνών.

Μέσα από την φρικιαστική περιγραφή της εμφάνισης των Ερινυών και την εξίσου σκληρή αποστολή τους, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, ουσιαστικά, οι αρχαίοι Έλληνες, μέσω των Ερινυών, συμβόλιζαν τις τύψεις και τις ενοχές που κατακλύζουν την ψυχή και το μυαλό των άδικων – κακεντρεχών ανθρώπων και όσων εγκληματούν με διάφορους τρόπους και που τους οδηγούν (εξ’ού και το ανελέητο κυνήγι των Ερινυών) στην πλήρη καταστροφή τους, αποδεικνύοντας ότι, το μάτι της Θεί­ας Δικαιοσύνης τα βλέπει όλα και ανταποδίδει στον κάθε άνθρωπο δίκαια, εκείνη την αμοιβή, η οποία πραγματικά του αναλογεί και την οποία πραγματικά αξίζει, σύμφωνα με τις πράξεις του.

Κανένας ένοχος εγκληματικής ενέργειας  δεν γλιτώνει από την αβυσ­σαλέα εκδίκηση τους, όσο κι αν αυτός πιστεύει ότι είναι ασφαλής σε οποιοδήποτε τόπο και χρόνο. Σε ανύποπτο χρόνο, οι τρομακτικές Ερινύες χιμούν καταπάνω του, του αφαιρούν την ηρεμία της ψυχής και του πνεύματος, του καταστρέφουν τον τόπο της κατάλυσής του και τον απομακρύνουν από εκεί καταδιώκοντάς τον, μέχρι το σημείο της πλήρης σωματικής και πνευματικής εξουθένωσης, την οποία προκαλεί ο παραλογισμός της ηχούς των τραγουδιών των Ερινύων…

Β. Από τη Θεογονία του Ησίοδου, αλλά και από τις περιγραφές του Παυσανία, πληροφορούμαστε ότι η αρχέγονη θεότητα Νύχτα, χωρίς αρσενικό σύντροφο, γέννησε τη Νέμεση για να κρατά σε ισορροπία τις ανθρώπινες σχέσεις. Η «Νέμεσις» αναγνωριζόταν και ως θεότητα, αλλά και ως προσωποποίηση της «θείας δίκης».

Ως θεότητα η «Νέμεσις» απέδιδε στον κάθε άνθρωπο την έκταση της ευτυχίας ή της δυστυχίας η οποία αντιστοιχούσε στην αξία του, όπως αυτή προέκυπτε από τις πράξεις του. Ουσιαστικά, ο ρόλος της ομοίαζε με τον αντίστοιχο των «Μοιρών» με τις οποίες, ωστόσο, την διαφοροποιούσε μια ΟΥΔΙΩΔΗ διαφορά: Οι Μοίρες είχαν σχέση με την ειμαρμένη, δηλαδή, με το πεπρωμένο, τη μοίρα του κάθε ανθρώπου, που περιλαμβάνει και προδιαγράφει ολόκληρη τη ζωή του [=από το αρχαίο ρήμα μείρομαι (ουσιαστικοποιημένη μετοχή παρακειμένου), που σημαίνει ότι λαμβάνω το μερίδιο που μου ανήκει]. Οι Μοίρες όμως προδιέγραφαν – προαποφάσιζαν το πεπρωμένο ΠΡΙΝ ΑΚΌΜΑ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ο κάθε άνθρωπος…

Αντίθετα, η Νέμεση τιμωρούσε ή επιβράβευε τους ανθρώπους με γνώμονα το δίκαιο, δηλαδή κρίνοντας πόσο δίκαιες ή άδικες ήταν οι πράξεις τους στην πορεία της ζωής τους.

Ωστόσο και η Νέμεση δεν ταυτιζόταν ως προς το ρόλο και το νόημά της με τις Ερινύες. Όπως προαναφέρθηκε, ήταν η προσωποποίηση της «θείας εκδίκησης», αλλά δεν τιμωρούσε μόνο όσους διέπρατταν εγκληματικές πράξεις, αλλά και κάθε άνθρωπο που χαρακτηριζόταν από υπεροψία, αλαζονεία και κάθε είδους «υπερβολή» και κενοδοξία στη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό, ακριβώς, τιμωρούσε τους υπερόπτες, επιδιώκοντας να αποκαταστήσει την ισορροπία ανάμεσα στην τύχη όλων των ανθρώπων…

Όσον αφορά την ετυμολογία, η ρίζα του ονόματος «νέμω», δήλωνε αρχικά τη δίκαιη διανομή, τη μοιρασιά που γίνεται βάσει της νόμιμης εξουσίας. Σταδιακά απέκτησε τη σημασία της ανάληψης δικαστικής δράσης εκ μέρους της εξουσίας, ώστε να απονέμεται δικαιοσύνη. Ως λέξη η «Νέμεσις» έχει αντικειμενική αξία και όχι υποκειμενική. Αναφέρεται στο φορέα της εξουσίας που την ασκεί. Αξίζει να επισημανθεί ότι στο μεταφορικό λόγο, η λέξη «Νέμεσις» ή «Νέμεση» αναφέρεται στη θεία δίκη, ακόμα και σήμερα!

πηγη

=======================================================================

ΤηΛεΓρΑφΟς = Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.
----------------------------------------------------------------------------------
επεξεργασία ανάρτηση = Κων/νος Κ.