ΘΕΑΤΡΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ
Αρχαιολογικά ευρήματα του 5ου π.Χ αιώνα δείχνουν πως στο θέατρο, από εκείνη την εποχή, χρησιμοποιούνταν ειδικοί μηχανισμοί για την καλύτερη διεξαγωγή του δράματος. Οι δύο πιο αξιοσημείωτοι ήταν το «εκκύκλημα» και η «κατεξοχήν μηχανή». Το πρώτο ήταν μια κυλιόμενη ξύλινη εξέδρα και το δεύτερο ένας ανυψωτικός μηχανισμός.
Το εκκύκλημα στηριζόταν πάνω σε τροχούς με τη βοήθεια των οποίων συρόταν από το παρασκήνιο στο πρόσθιο μέρος της σκηνής. Διευκόλυνε κυρίως στην παρουσίαση γεγονότων των οποίων η αναπαράσταση ήταν απαγορευτική αφενός επειδή δεν το επέτρεπε ο θρησκευτικός χαρακτήρας του θεάτρου, αφετέρου επειδή ο σκοπός των ποιητών ήταν να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα στα κίνητρα μιας πράξης και στις συνέπειες της παρά στην καθαυτό δράση. Τέτοια γεγονότα αφορούσαν συνήθως σκηνές βίας, φρίκης και αποτρόπαιου θανάτου. Έτσι, ο θάνατος της Άλκηστης διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια των θεατών επειδή δεν είναι βίαιος σε αντίθεση με της Κασσάνδρας η οποία παρουσιάζεται να οραματίζεται το φρικτό της τέλος και να το περιγράφει. Για τους ίδιους λόγους αποφεύγονταν και οι αναπαραστάσεις της μητροκτονίας και της παιδοκτονίας όπως γίνεται για παράδειγμα στην Μήδεια του Ευριπίδη.
Ο κύριος όμως σκοπός του τραγωδού δεν ήταν ο θεατής να ακούσει μόνο την αναγγελία μιας φρικτής πράξης ή να φαντάζεται πως συμβαίνει μέσα στη σκοτεινή μεριά της σκηνής αλλά να αισθανθεί «έλεος και φόβον». Αυτό το σκοπό εξυπηρετούσε το εκκύκλημα το οποίο κυλούσε από το παρασκήνιο στο προσκήνιο για να φέρει πάνω στην επίπεδη και υπερυψωμένη επιφάνειά του, ενώπιον του θεατή, τους θύτες και τα θύματα της αποτρόπαιης σκηνής αφού αυτή είχε συντελεστεί.
Ο κύριος όμως σκοπός του τραγωδού δεν ήταν ο θεατής να ακούσει μόνο την αναγγελία μιας φρικτής πράξης ή να φαντάζεται πως συμβαίνει μέσα στη σκοτεινή μεριά της σκηνής αλλά να αισθανθεί «έλεος και φόβον». Αυτό το σκοπό εξυπηρετούσε το εκκύκλημα το οποίο κυλούσε από το παρασκήνιο στο προσκήνιο για να φέρει πάνω στην επίπεδη και υπερυψωμένη επιφάνειά του, ενώπιον του θεατή, τους θύτες και τα θύματα της αποτρόπαιης σκηνής αφού αυτή είχε συντελεστεί.
Αρκετά σημαντικός για την εξέλιξη μιας παράστασης ήταν επίσης και ο ανυψωτικός μηχανισμός. Η χρήση του γερανού αυτού διευκόλυνε στην επίλυση δύσκολων σκηνοθετικών προβλημάτων όπως στο να μεταφέρεται το μακρινό εξωσκηνικό περιβάλλον των ηρώων στο χώρο της δράσης. Έτσι, το μαρτύριο του αλυσοδεμένου στην κορυφή του πανύψηλου Καυκάσου, Προμηθέα, μπορούσε με τη βοήθεια αυτού του μηχανισμού να εκτυλιχθεί εύκολα επί σκηνής. Το ίδιο και της Ανδρομέδας η οποία περιγράφεται να στέκει καθηλωμένη πάνω σε έναν απόκρημνο θαλάσσιο βράχο και να περιμένει το φρικτό της τέλος ή ο χορός των Ωκεανίδων που μία-μία διέσχιζαν τον αέρα πάνω από τη σκηνή καθισμένες σε μια αιώρα και η εμφάνιση του πατέρα τους πάνω σε ένα φτερωτό πλάσμα, ο Βελερεφόντης που πετά πάνω στον Πήγασο και η κωμική σκηνή στην Ειρήνη του Αριστοφάνη όπου ο Τρυγαίος πετά προς τον Όλυμπο ανεβασμένος σε ένα γιγαντιαίο σκαθάρι.
Μεταξύ των μεγάλων τραγωδών φαίνεται πως ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης έδειξαν προθυμία στη χρήση των μηχανημάτων εν αντιθέσει με τον Σοφοκλή που έδειξε περισσότερη φειδώ.
Ο Ευριπίδης, μάλιστα, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη μηχανή για να επιτύχει τη θεοφάνεια δηλαδή την εμφάνιση του «από μηχανής θεού» ο οποίος καλούνταν για να αποσυμφορίσει τις καταστάσεις. Η χρήση του από μηχανής θεού ήταν τεχνική στην οποία οι τραγωδοί κατέφευγαν ιδιαίτερα συχνά έτσι ώστε ο Αντιφάνης να σχολιάσει με σκωπτική διάθεση πως «οι τραγικοί ποιητές όταν δεν είναι σε θέση να προχωρήσουν, δεν χρειάζεται παρά να υψώσουν τη μηχανή σαν δάκτυλο, και όλα γίνονται σύμφωνα με την επιθυμία τους».
Ο Ευριπίδης, μάλιστα, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη μηχανή για να επιτύχει τη θεοφάνεια δηλαδή την εμφάνιση του «από μηχανής θεού» ο οποίος καλούνταν για να αποσυμφορίσει τις καταστάσεις. Η χρήση του από μηχανής θεού ήταν τεχνική στην οποία οι τραγωδοί κατέφευγαν ιδιαίτερα συχνά έτσι ώστε ο Αντιφάνης να σχολιάσει με σκωπτική διάθεση πως «οι τραγικοί ποιητές όταν δεν είναι σε θέση να προχωρήσουν, δεν χρειάζεται παρά να υψώσουν τη μηχανή σαν δάκτυλο, και όλα γίνονται σύμφωνα με την επιθυμία τους».
Για την διεξαγωγή των δραμάτων χρησιμοποιούνταν δύο ακόμη βοηθητικά τεχνητά μέσα που κάλυπταν ειδικότερες ανάγκες. Αυτά ήταν το «κεραυνοσκοπείο» και το «βροντείο». Το βροντείο ήταν ένα τεντωμένο δέρμα πάνω στο οποίο άδειαζαν με ορμή μολύβδινα σφαιρίδια από ένα χάλκινο δοχείο ώστε να προκληθεί ο διαπεραστικός ήχος της βροντής.
Το κεραυνοσκοπείο ήταν μια μπρούτζινη γυαλιστερή επιφάνεια, τοποθετημένη ψηλότερα από το σκηνικό οικοδόμημα, η οποία αντανακλούσε τις ακτίνες του ήλιου και δημιουργούσε την λάμψη του φωτός της αστραπής. Ο φιλόσοφος Πολυδεύκης αναφέρει έναν τύπο περιάκτων* που χρησιμοποιούνταν στο θέατρο των ελληνιστικών χρόνων ως κεραυνοσκοπεία.
Η μιμητική αναπαράσταση της αστραπής και της βροντής χρησιμοποιούνταν αρκετά συχνά στις παραστάσεις επειδή, μέσω αυτών, στην τραγωδία υποδήλωναν την ψυχική κατάπτωση του ήρωα ενώ στην κωμωδία έδιναν έμφαση στα κωμικά παθήματά του.
Το κεραυνοσκοπείο ήταν μια μπρούτζινη γυαλιστερή επιφάνεια, τοποθετημένη ψηλότερα από το σκηνικό οικοδόμημα, η οποία αντανακλούσε τις ακτίνες του ήλιου και δημιουργούσε την λάμψη του φωτός της αστραπής. Ο φιλόσοφος Πολυδεύκης αναφέρει έναν τύπο περιάκτων* που χρησιμοποιούνταν στο θέατρο των ελληνιστικών χρόνων ως κεραυνοσκοπεία.
Η μιμητική αναπαράσταση της αστραπής και της βροντής χρησιμοποιούνταν αρκετά συχνά στις παραστάσεις επειδή, μέσω αυτών, στην τραγωδία υποδήλωναν την ψυχική κατάπτωση του ήρωα ενώ στην κωμωδία έδιναν έμφαση στα κωμικά παθήματά του.
Στο σημείο αυτό αγαπητοί φίλοι, ολοκληρώνεται η αποψινή μας δημοσίευση. Η συνέχεια του θέματός μας την ερχόμενη Κυριακή, την ίδια ώρα. Καλή σας νύχτα!
*Περίακτος: Ήταν μια ξύλινη τριγωνική κατασκευή που περιστρεφόταν η οποία επινοήθηκε κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους για να διευκολύνει τις σκηνογραφικές ανάγκες του δράματος. Στις τρεις πλευρές της τοποθετούνταν μεγάλοι ζωγραφικοί πίνακες που άλλαζαν αναλόγως με την κάθε σκηνή. Κατά τον φιλόσοφο Πολυδεύκη την ίδια εποχή κάποιες από τις περιάκτους χρησιμοποιήθηκαν και ως κεραυνοσκοπεία.
Ο χρήστης The Mythologists είναι με τους Δημήτρης Παπαδημητρίου και Βασω Μαγγαναρη.
ΠΗΓΕΣ:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ, Horst-Dieter Blume
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ-
Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Διαδίκτυο
Φωτογραφία από Pixabay, Διαδίκτυο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ, Horst-Dieter Blume
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ-
Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Διαδίκτυο
Φωτογραφία από Pixabay, Διαδίκτυο
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ανάρτηση Κων/νος Γ. Κ.
ΤηΛεΓρΑφΟς = Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Σχόλια